Παρουσίαση με θέμα: "Παραδοσιακοί Χοροί της Ελλάδος και Λαογραφικά στοιχεία. Χορός είναι η ρυθμική κίνηση ενός ή περισσότερων προσώπων που εκτελείται με συνοδεία μουσικής ή."— Μεταγράφημα παρουσίασης:
1 Παραδοσιακοί Χοροί της Ελλάδος και Λαογραφικά στοιχεία. Χορός είναι η ρυθμική κίνηση ενός ή περισσότερων προσώπων που εκτελείται με συνοδεία μουσικής ή τραγουδιού. Στην αρχαιότητα λεγόταν χορός το και το άσμα των ορχουμένων (το τραγούδι) και αυτή η ομάδα των ορχουμένων (χορευτών). Σύμφωνα με τον Maurice Bejarts ο χορός είναι μια από τις σπάνιες ανθρώπινες δραστηριότητες όπου ο άνθρωπος δίνεται ολοκληρωτικά: σώμα, καρδιά και πνεύμα.
2 Κατηγορίες χορών Ανάλογα με το θέμα τους χωρίζονται σε: · Θρησκευτικούς · Πολεμικούς ή πυρρίχιους · Ερωτικούς · Πολεμο-ερωτικούς χορούς Ανάλογα με το σχήμα τους χωρίζονται σε: · Κυκλικούς · Αντικριστούς χορούς Τους κυκλικούς χορούς τους συναντάμε σε ανοικτό κύκλο και πιο σπάνια σε κλειστό. Αντικριστοί χοροί ή καρσιλαμάδες λέγονται οι χοροί, όπου οι χορευτές στέκονται αντικριστά σε δυο σειρές απέναντι-αντικριστά. Υπάρχουν βέβαια και οι χοροί, όπως το ζεϊμπέκικο, που χορεύεται από ένα άτομο, ή ο χορός των μαχαιριών που χορεύεται από δύο άτομα. Ανάλογα με το φύλλο χωρίζονται σε: · Ανδρικούς · Γυναικείους · Μικτούς Ανάλογα με τον τόπο, χωρίζονται σε: · Πανελλήνιους ή εθνικούς · Τοπικούς
3 Ονομασία χορού από την ονομασία της περιοχής που χορεύεται από τα λόγια του τραγουδιού που συνοδεύουν το χορό από την τοποθέτηση των χορευτών από τη λαβή των χεριών από κάποια αντικείμενα που χρησιμοποιούνται (πχ μαντίλι). Μια ακόμα σημαντική διάκριση των χορών είναι σε πηδηχτούς και συρτούς. Οι πρώτοι περιέχουν αναπηδήσεις και «πετάγματα», ενώ οι δεύτεροι χαρακτηρίζονται κυρίως από μια ήρεμη συρτή κίνηση πάνω στο έδαφος.
4 Χορευτικό Σχήμα Το πιο διαδεδομένο σχήμα των Ελληνικών χορών είναι το κυκλικό, ενώ συναντάμε και το Διπλοκάγκελο, την Ευθεία Γραμμή, (π.χ. στον «Αργό Χασάπικο» ή στο «Φυσούνι»), το ζευγαρωτό και το αντικριστό σχήμα. Σημαντικό επίσης χορευτικό σχήμα, με πανελλήνια διασπορά είναι και ο «Λαβύρινθος». Πιο γνωστός από τους «Λαβυρινθικούς» χορούς είναι ο «Τσακώνικος», χορός Πελοποννησιακός σε ρυθμό 5/8.
5 Διαφορές ύφους στα νησιά και στην Στεριανή Ελλάδα Η μορφολογία του εδάφους του κάθε τόπου, φαίνεται να παίζει ουσιαστικό ρόλο στην διαμόρφωση του ύφους των χορών που χορεύονται στον τόπο αυτό. Έτσι οι νησιώτικοι χοροί είναι περισσότερο πηδηχτοί, με πιο πολύπλοκες κινήσεις των ποδιών και φέρνουν στο νου, με τα συχνά τους σουσταρίσματα, τον θαλασσινό κυματισμό του Αιγαίου. Αντίθετα, οι βουνίσιοι χορεύουν πιο βαριά, πιο έντονα, με ένα πείσμα –θα ’λεγε κανείς- που βγαίνει κατ’ ευθείαν μέσα από τη σκληρότητα της μάχης με τις αντιξοότητες της ζωή των ορεινών.
6 Μακεδονικοί Χοροί Μακεδονικός χορός (Μακεδονία ξακουστή) Είναι ο χορός που τα παλιότερα χρόνια, για λόγους «εθνικούς» χορεύονταν υποχρεωτικά απ’ όλους τους μαθητές των δημοτικών σχολείων. Είναι μικτός κυκλικός χορός. Λεβέντικος Είναι μεικτός χορός με λαβή των χεριών από τις παλάμες χαμηλά ή με λυγισμένους τους αγκώνες, που χορεύεται στην περιοχή της Φλώρινας. Το μουσικό του μέτρο είναι δωδεκάσημο και αποτελείται από (3+2+2) + (3+2) μέρη. Τα βήματα του χορού είναι 12 ή 15 και ολοκληρώνονται σε 3 μουσικά μέτρα
7 Συρτός Μακεδονίας (Καπουτζήδων) Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Πυλαία ή Καπουτζήδα της Θεσσαλονίκης, με λαβή των χεριών από τις παλάμες. Αρχική θέση είναι η προσοχή. Το μουσικό μέτρο του χορού είναι τα 2/4. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα. Γερακίνα Γυναικείος χορός που χορεύεται στη Νιγρίτα Σερρών. Την ονομασία του οφείλει στα λόγια του τραγουδιού που αναφέρονται σε μια όμορφη νέα, τη Γερακίνα.
8 Ο Νικολός Χορεύεται κυρίως από γυναίκες στην περιοχή της Σιάτιστας. Η Σταμούλω ή Στάνκαινα Μικτός, γυναικείος και αντρικός χορός, που χορεύεται στην περιοχή της Αριδαίας. Κυρίως γαμήλιος χορός που χορεύεται από τους νιόπαντρους και τους συμπεθέρους. Μπροστά χορεύουν οι άνδρες και ακολουθούν οι γυναίκες.
9 Ομορφούλα Μικτός κυκλικός χορός. Χορεύεται σε ανοικτό κύκλο, με λαβή από τους καρπούς, με τεντωμένους τους αγκώνες. Ο χορός είναι πηδηχτός και γρήγορος. Μπεράτικος, ή γεροντικός ή στάρτσκο Χορεύεται κυρίως από γέροντες στα Αλώνια της Φλώρινας. Είναι μεγαλοπρεπής και βαρύς χορός. Η λαβή είναι από τις παλάμες και με λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα είναι 12 τα οποία χωρίζονται σε τρία τεσσάρια. Ο λυτός ή πουστσένο Χορεύεται κυρίως στην περιοχή της Φλώρινας από άνδρες και γυναίκες με λαβή από τις παλάμες, στην αρχή στρωτά και στη συνέχεια γρήγορα και πηδηχτά. Τα βήματα του χορού είναι 12.
10 Τα αρραβωνιάσματα ή μπουγατσάς, ή διπλός Μακεδονικός χορός που χορεύεται συνήθως στην περιοχή της Φλώρινας από άνδρες και γυναίκες. Χορεύεται σε ζευγάρια με λαβή από τις παλάμες και λυγισμένους τους αγκώνες και ελεύθερα με τα χέρια στη μεσολαβή οι γυναίκες, ενώ οι άνδρες σε αρμονική αντιμετάθεση. Συμπεθέρα Είναι γυναικείος χορός που χορεύεται σ’ ανοικτό κύκλο. Γρήγορος πηδηχτός και ζωηρός γαμήλιος χορός που χορεύουν οι συμπεθέρες πριν πάνε από το σπίτι της νύφης στο σπίτι του γαμπρού, πριν τη στέψη.
11 Παρτάλος Ο χορός αυτός είναι ένας ανδρικός χορός που χορεύται κυρίως στην Πυλαία (Καπουτζήδα) της Θεσσαλονίκης. Την ονομασία του την οφείλει μάλλον σε κάποια όμορφη γυναίκα που φορούσε παρτάλια, δηλαδή κουρελιασμένα ρούχα. Γι’ αυτό και ο χορός λέγεται και «της Παρτάλως.».
12 Ακριτικός ή Μπουφιώτικος Γρήγορος χορός της Δ. Μακεδονίας που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Η ονομασία του προέρχεται από το χωριό Ακρίτα ή Μπούφι του Ν. Φλώρινας. Μακεδονικός κλέφτικος Είναι ένας από τους ωραιότερους Μακεδονικούς χορούς, που χορεύεται κυρίως στην περιοχή του Γιδά και έχει ρυθμό 2/4 Γκάιντα Χορεύεται με μικρές παραλλαγές σ’ όλη την Μακεδονία. Η ονομασία του χορού οφείλεται μάλλον στο μουσικό όργανο που συνοδεύει το χορό. Είναι αντρικός χορός και αποτελείται από δύο μέρη: το αργό και το γρήγορο.
13 Νιζάμικος Είναι ανδρικός χορός της Νάουσας και χορεύεται με λαβή των χεριών από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγώνες. Η ονομασία του οφείλεται στους Νιζάμηδες, Τούρκους οπλισμένους φοροεισπράκτορες τους οποίους οι Ναουσαίοι προσπαθούσαν να εξευμενίσουν με το χορό αυτό και να γλιτώοουν το χαράτσι. Ο Νιζάμικος χορεύεται κάθε χρόνο στο καρναβάλι της Νάουσας με την ονομασία «Μπούλες και Γενίτσαροι». T’ άστριν κι του φεγγαράκι Γυναικείος χορός που χορεύεται στην περιοχή του Δρυμού και της Ασσήρου Θεσσαλονίκης. Κυκλικός χορός με λαβή από τους καρπούς με λυγισμένους τους αγκώνες. Ο χορός αποτελείται από τρία μέρη.
14 O καγκελευτός Χορεύεται στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, από άνδρες και γυναίκες και αναπαριστά την σφαγή πάνω από 400 κατοίκων από τους Τούρκους.. Η λαβή του χορού είναι αγκαζέ με το δεξί χέρι ενός χορευτή κάτω από το αριστερό χέρι του προηγούμενου και τα δάχτυλα μπλεγμένα. Χορεύεται σε σχήμα σαλίγκαρου. Άνοιξε Ελένη την πόρτα Ερωτικός χορός που χορεύεται από κοπέλες σε γάμους και πανηγύρια. και με τον τρόπο αυτό οι κοπέλες προκαλούσαν το ενδιαφέρον των νέων. Το όνομά του προέρχεται από το ομώνυμο τραγούδι. Ο χορός έχει δύο μέρη. Η λαβή του χορού είναι από τους ώμους.
15 Μακρυνίτσα Γυναικείος χορός που χορεύεται ιδιαίτερα στη Νάουσα, κατά τη διάρκεια της Αποκριάς. Είναι από τους λίγους πένθιμους χορούς. Η λαβή των χεριών γίνεται από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες και βρίσκονται κοντά η μία χορεύτρια με την άλλη. Το μέτωπο του χορού είναι πάνα προς τη φορά. Ράικο Χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Μακεδονίας από άνδρες και γυναίκες με λαβή των χεριών από τις παλάμες, με τα χέρια τεντωμένα κάτω. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα.
16 Σύρε–σύρε Γυναικείος διμερής χορός. Τρίτα πάτα Χορεύεται στην περιοχή της Αριδαίας, Νάουσας και Έδεσσας. Είναι κυκλικός ανδρικός χορός, με λαβή από τους ώμους. Έντεκα Χορός της Δ. Μακεδονίας που χορεύεται κυρίως στο ν. Κοζάνης. Για την ονομασία του υπάρχει η ακόλουθη εκδοχή: Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι επέβαλαν απαγόρευση στις μετακινήσεις από τις 11 το βράδυ και μετά. Οι Έλληνες φεύγοντας από τα καφενεία και διαλύοντας τις παρέες τους, αυτή την ώρα χόρευαν αυτόν τον χορό, που τον ονόμασαν «έντεκα». Λέγεται και «Σκόρπιος», γιατί μπορεί να χορευτεί και χωρίς διάταξη στο χώρο, σκόρπια.
17 Πατρούνινο ή Πετρούνα ή Πατρώνα ή Πατρούλα Χορός που σε μερικά χωριά χορεύεται κατά τη διάρκεια του εθίμου «Ρουγκάτσια». Η λαβή είναι από τις παλάμες, με λυγισμένους τους αγκώνες και αποτελείται από 9 βήματα που τα μετράμε σε τρία τριάρια. Συρτός Άνω Ορεινής Σερρών Χορός της περιοχής Άνω Ορεινής Σερρών απ’ όπου πήρε και το όνομά του. Κόρη Ελένη ή Έλενο Μόμε Γρήγορος, ζωηρός και πηδηχτός χορός, που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Παρδαλά τσουράπια Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Η λαβή είναι από τις παλάμες, με λυγισμένους τους αγκώνες, ή και με τεντωμένους κάτω.
18 Καστοριανός Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με λαβή των χεριών από τις παλάμες και με το τραγούδι «Πηνελόπη Καρανά ποια θα κάνεις πεθερά;». Ο χορός αποτελείται από 3 μέρη. Χορός της Σαμαρίνας Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στα χωριά της περιοχής Πίνδου, Ηπείρου, Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας, με λαβή των χεριών από τις παλάμες. Είναι Εθνικός χορός της Σαμαρίνας.
19 Η μπαϊντούσκα είναι κυκλικός χορός. Συρτός Μακεδονικός Ιδιαίτερα προσφιλής στις γυναίκες και ο κατ’ εξοχήν χορός του γάμου, με πολλά συνοδευτικά τραγούδια και αποτελείται από 12 βήματα.
20 Όργανα και Φορεσιές : Τα πρώτα μουσικά όργανα που συναντάμε στη Μακεδονία είναι το κλαρίνο, ο ζουρνάς, η γκάιντα και το ακορντεόν που συνοδεύονται από το νταούλι και το τουμπελέκι. Αργότερα εισάγονται και τα λεγόμενα «χάλκινα της Μακεδονίας» (τρομπέτα, κορνέτα, τρομπόνι και άλλα πνευστά) τα οποία κυριαρχούν με τον δυνατό τους ήχο. Οι φορεσιές, αντρικές και γυναικείες, είναι άλλοτε φτιαγμένες από βαριά υφάσματα και άλλοτε από πιο λεπτά, πάντα όμως διακοσμημένα με πλούσια κεντήματα και κοσμήματα. Ιδιαίτερη είναι η γυναικεία φορεσιά της Αλεξάνδρειας, του νομού Ημαθίας, όπου οι γυναίκες φοράνε περικεφαλαία και όχι μαντήλι ή καπέλο, χαρακτηριστικό που δεν συναντάται σε καμιά άλλη περιοχή, όχι μόνο της Μακεδονίας αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας.
21 Χοροί Θράκης Ζωναράδικος Μεικτός χορός από άντρες και γυναίκες που χορεύεται από διάφορες μορφές σε όλη την Θράκη. Οφείλει την ονομασία του στην λαβή που χρησιμοποιούν οι χορευτές, πιάνουν δηλαδή σταυρωτά ο ένας το ζωνάρι του άλλου. Γίκνα Είναι γαμήλιος χορός της Θράκη. Την ονομασία του την έχει πάρει από το χρώμα κνά που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για το βάψιμο των νυχιών τους.
22 Μαντιλάτος Αντικριστός χορός που χορεύεται σε ζευγάρια. Η ονομασία του οφείλεται στο μαντίλι που κρατούν οι χορευτές. Είναι ο πρώτος χορός που χορεύουν μετά τη στέψη. Μπαϊντούσκα Μεικτός κυκλικός χορός. Σλάβικη καταγωγή : «πάει ίσια» Τούρκικη καταγωγή: άνθρωπος που περπατά και κουτσαίνει χωρίς να είναι κουτσός.
23 Ποδαράκι Χορεύεται από τους πρόσφυγες κυρίως της Βόρειας Θράκης και ονομάστηκε έτσι εξαιτίας του χτυπήματος του ποδιού στο έδαφος. Αλλιώς ονομάζεται Ζερβοδέξιος ή Τριπόδης
24 Χοροί που δεν χορεύονται Ο χορός της παλαίστρας : χορευόταν σε γάμους και πανηγύρια. «Πώς το τρίβουν το πιπέρι» : μιμητικός χορός Χορός του μαχαιριού ή αράπικος : μιμητικός χορός που παριστάνει το κυνήγι του λαγού.
25 Μουσικά όργανα Βιολί Κλαρίνο Ούτι Ζουρνάς Νταούλι Ποιμενική φλογέρα Θρακική λύρα Γκάιντα Μασιά Νταϊρές
26 Αντρική Φορεσιά Οι φορεσιές τους, ήταν περίτεχνες. Οι Θρακιώτες φορούσαν π ο τούρια. Το π ο τούρι είναι είδος φαρδιού παντελονιού. Επίσης αποτελείται από το πουκάμισο, το οποίο είναι ή λευκό στην τραχ η λ ιά και τα μανίκια ή σκούρο γαλάζιο ή καφετί με λευκές ρίγες ή τετραγωνάκια για τ η δουλειά και είχαν συνήθως ως το γιακά φαρδιά μανίκια. Πάνω από το πουκάμισο φορούν αμάνικα γιλέκα και πανοφώρια κοντά μανικοτά. Στα πόδια φορούσαν πλεκτά τσουράφια.
27 Γυναικεία Φορεσιά Οι γυναικείες φορεσιές σε αντίθεση από τις αντρικές προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν χωρίς να αναδεικνύουν το σώμα. Οι ελεύθερες φορούσαν ρούχα με ζωηρά χρώματα και πλούσια κεντίδια με κορδέλες στολισμένες με πούλιες μόνο για τις ελεύθερες και τις νιόπαντρες. Ενώ τα κόκκινα σαλένια μπουχασένια ήταν μόνο για τις νύφες που τα φορούσαν σαράντα μέρες μετά το γάμο.
28 Κυκλάδες και Ικαρία Χοροί Πάρος Μπάλος Άνδρος Μπάλος, Συρτός Μύκονος Ζεϊμπέκικα Νάξος Συρτός, Μπάλος, Καλαματιανός, Βιτζηλεαδίστικος, Βλαχοπούλα, Κοτσάκια Αμοργός Κίτσος Μήλος Καλαματιανός ή αλλιώς Πουλάκι Σαντορίνη Γαϊτανάκι Σίφνος Ρεμπέτικα, Χασαποσέρβικος, Τσιφτετέλι, Συρτάκι Κίμωλος Μπάλος, Συρτό, Κιμωλιάτικος, Σούστα, Καλαματιανός, Μπίνα, Δάφνες και (γυναικείος καθαρός χορός πάμε να ποτίσουμε της γης)
29 Συρτός Ο Συρτός είναι ο πλέον αγαπητός και διαδεδομένος χορός της Νάξου, κυρίως στα ορεινά χωριά της Νάξου. Χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις και έχει αργή ή γρήγορη ρυθμική αγωγή, ανάλογα με τις προτιμήσεις του πρωτοχορευτή. Στην αρχή του χορού συνήθως σηκώνονταν οι νέοι άντρες ξεκινούσαν με αργούς σκοπούς να χορεύουν, κάνοντας και μερικά καβάδια (τσαλίμια) ώστε να προσελκύσουν και τις κοπελιές στο χορό, συνήθως με τον Καλαματιανό ή πάλι με Συρτό.
30 Μπάλος Ο Μπάλος είναι χορός ελεύθερος και αντικρυστός. Χορεύεται σε συνέχεια του Συρτού και χορεύει μόνο το πρώτο ζευγάρι. Ποτέ δε χορευότανε μπάλος αν δεν είχε προηγηθεί συρτός. Οι κινήσεις του χορευτή είναι νοηματικές, εκφραστικές και εξωτερικεύουν τα συναισθήματά του προς την ντάμα του.
31 Βλάχα Η Βλάχα είναι χορός κυκλικός και χορεύεται από άντρες και γυναίκες με πιάσιμο από τους ώμους. Χορευόταν μόνο την περίοδο των Αποκριών και το όνομά της το πήρε πιθανόν από το γνωστό τραγούδι: «Στην κεντημένη σου ποδιά, βρε βλάχα, βλάχα, βλαχοπούλα κι αρβανιτοπούλα. Αποτελείται από δύο μουσικά μέρη, ένα αργό και ένα γρήγορο και συνήθως συνοδεύεται από τραγούδι.
32 Βιτζηλαιαδίστικος Ο Βιτζηλαιαδίστικος είναι αντρικός χορός από το χωριό Κορωνίδα και οφείλει το όνομά του στην οικογένεια των Βιτζηλαίων, οι οποίοι ήταν και οι μοναδικοί που το χόρευαν. Ο σκοπός του ήταν οργανικός και παιζόταν κατά την περίοδο των Αποκριών με τσαμπούνα. Κοτσάκια Ήταν συνήθως ο χορός που ακολουθούσε τον Καλαματιανό στο ξεκίνημα του γλεντιού.
33 Βλαχοπούλα Χορευόταν τις Απόκριες μόνο στην Απείρανθο υπό τους ήχους της τσαμπούνας. Το βήμα του μοιάζει λίγο με αυτό του γρήγορου Πολίτικου Χασάπικου. Νινηντρέ (ή Κουτεντέ) ο οποίος μοιάζει με παιχνίδι, κρατιόνται με μαντήλι και τραγουδούν :«Νινηντρέ, Νινηντρέ γειά σου Γιάννη Κουτεντέ» Λένε τα ονόματα ενός-ενός με τη σειρά και σε όποιον αναφέρονται λέει : «Θα περάσω, θα περάσω και το στοίχημα θα χάσω»
34 Αποκριάτικος χορός ή «Τα κουκιά» Χορευόταν στο Φιλώτι μόνο από παντρεμένους και ήταν αφορμή να έρθουν σε «επαφή» μεταξύ τους χωρίς την κοινωνική κατακραυγή μιας αυστηρής εποχής στο θέμα των σχέσεων άντρα-γυναίκας.
35 Ικαριώτικος Ο Ικαριώτικος προέρχεται από την Ικαρία και χορεύεται σε όλα τα νησιά του κεντρικού Αιγαίου. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες με λαβή κυρίως από τους ώμους. Στο πρώτο μέρος έχουμε περπατητά βήματα, ενώ στο δεύτερο που ζωντανεύει ο ρυθμός έχουμε γρήγορα βήματα και κινητικότητα τόσο των ποδιών όσο και του σώματος. Το πιο γνωστό τραγούδι που συνοδεύει τον Ικαριώτικο, λέγεται «Η αγάπη μου στην Ικαριά».
36 Χοροί που δεν χορεύονται Ο Γεροντίστικος Ο χορός «Πιπέρι» Ο χορός «Βιολί-Βιολάκι» ή «Μαμουτζέλο» Η «Τσαμπουνόπορκα» «(Λ)αχάκι», «Ρούσικος» και «Αράπης »
37 Μουσικά Όργανα Η τζαμπούνα έχει τις ρίζες της στην αρχαία εποχή και ανήκει στα πνευστά όργανα. Το ντουμπάκι είναι ένα μικρό τύμπανο και ανήκει στα κρουστά όργανα. Κύρια αποστολή του είναι να συνοδεύει την τζαμπούνα, κρατώντας το ρυθμό.
38 Το σουβλιάρι ανήκει στα πνευστά όργανα. Όργανο κυρίως των βοσκών. Το βιολί εμφανίστηκε στο νησί μετά το 1889. Εκτόπισε την τζαμπούνα από την κυρίαρχη θέση στα μουσικά δρώμενα και πλέον αποτελεί το μοναδικό σολιστικό, πριμαδόρικο μουσικό όργανο.
39 Το λαούτο έχει τις ρίζες του στην Ανατολή και ανήκει στα έγχορδα όργανα. Το κλαρίνο εμφανίστηκε στη Νάξο περίπου το 1900. Πρόκειται για το γνωστό πνευστό όργανο που χαρακτηρίζει με την παρουσία του την ηπειρωτική Ελλάδα Το σαντούρι έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και αποτελείται από το τραπεζοειδές όργανο με τις χορδές, τις οποίες χτυπάει ο οργανοπαίκτης με δύο λεπτές βέργες.
40 Συνοδεία βασικών οργάνων Ψευδο-όργανα: Ροκάνα (ξύλινο κρόταλο που περιστρέφεται γύρω από τροχό, παράγοντας έναν ξερό και δυνατό ήχο) Κουδούνια (δανεισμένα από τους βοσκούς της περιοχής). Σκλήρα (μικρό όργανο με τρεις «φωνές»), Λαλούνα (σφυρίχτρα από καλάμι), μονοτζάμπουνο (από βοδινή ή χοιρινή φούσκα), είδη παρμένα από το νοικοκυριό, όπως ο μικρός τενεκές, το τρυπιτό (για τα μακαρόνια), ο τρίφτης (για το τυρί) και το σαρδελοκούτι.
41 Φορεσιές Ανδρική Βράκα Φέσι του κεφαλιού με τη μακριά φούντα, Βαμβακερό σφιχτό ζωνάρι της μέσης, Γιλέκο (ίδιο ύφασμα με τη βράκα, λινό) Λευκή γκιλότα (ή τσουράπια) στα πόδια και Χαμηλά υποδήματα, μοντέρνα με τακουνάκι.
42 Γυναικείες φορεσιές Γυναικεία φορεσιά της Σίφνου Γυναικεία φορεσιά της Νάξου Γυναικεία φορεσιά της Κιμώλου Γυναικεία φορεσιά της Πάρου Γυναικεία φορεσιά της Αμοργού Γυναικεία φορεσιά της Μυκόνου
43 Γυναικεία φορεσιά Νάξου Κάθε κυκλαδίτικο νησί έχει διαφορετική φορεσιά. Ασπρόμαυρη φορεσιά. Πολύχρωμη μαντίλα με σταμπωτά λουλούδια. 'Aσπρο λινό ή ποπλίνα υποκάμισο Μαύρο βελούδινο γιλέκο 'Aσπρη λινή φούστα Λινή ποδιά
44 ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
45 ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 1)ΣΥΡΤΟΣ ΧΑΝΙΩΤΙΚΟΣ-ΧΑΝΙΩΤΗΣ 2)ΣΟΥΣΤΑ 3)ΠΕΝΤΟΖΑΛΙ 4)ΣΙΓΑΝΟΣ 5)ΜΑΛΕΒΙΖΙΩΤΗΣ-ΚΑΣΤΡΙΝΟΣ 6)ΝΤΟΥΡΝΕΡΑΚΙΑ
46 ΣΥΡΤΟΣ ΧΑΝΙΩΤΙΚΟΣ- ΧΑΝΙΩΤΗΣ Από τους πιο δημοφιλείς χορούς στην Κρήτη σήμερα. Αποκαλείται και Χανιώτης. Οι βασικές μελωδίες του σημερινού Κρητικού συρτού πιθανόν να υπάρχουν στο νησί πιθανόν από την αρχαιότητα. Ο συρτός είναι χορός στρωτός, με μικρά βήματα τα οποία εκτελούν ταυτόχρονα όλοι οι χορευτές, άντρες και γυναίκες. Οι χορευτές σχηματίζουν κύκλο με μέτωπο προς το κέντρο και κρατιούνται με τις παλάμες και τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες. Τα βήματα είναι έντεκα και το τελευταίο εκτελείται σε δύο χρόνους.
47 ΣΟΥΣΤΑ Γνωστός κρητικός πηδηχτός χορός.Η προέλευσή του είναι από το νομό Ρεθύμνης. Είναι πιθανόν ο λόγος που ο χορός μετονομάστηκε την περίοδο της Ενετοκρατίας σε «σούστα», από την ιταλική λέξη susta που σημαίνει έλασμα, ελατήριο. Είναι ζευγαρωτός χορός, χορεύεται από ζεύγη άνδρα και γυναίκας, ιδιαίτερα ερωτικός, με πολλές φιγούρες των χεριών ενώ τα βήματα των ποδιών παραμένουν σχεδόν πάντα ίδια. Η σούστα ήταν πολεμικός χορός και με την πάροδο των αιώνων μετεξελίχθηκε σε ερωτικό.
48 Ο πεντοζάλης, ένας χορός ιδιαίτερα διαδεδομένος σε ολόκληρη την Κρήτη, χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Πήρε τ’ όνομά του από τα πέντε ζάλα του (βήματα). Καθαρά πολεμικός χορός. Το μαύρο κρουσάτο μαντήλι (σαρίκι) που φορά στο κεφάλι ο χορευτής μαρτυρά τις θυσίες του κρητικού λαού. Αποτελείται από την Εισαγωγή (Σιγανός) και τα ήρεμα βασικά βήματα και στη συνέχεια ο ρυθμός γίνεται πιο γρήγορος. ΠΕΝΤΟΖΑΛΙ
49 Είναι χορός αργός και ίσως γι αυτό ονομάστηκε έτσι. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Διάφορες μορφές του χορού συναντώνται στους νομούς Ρεθύμνου, Ηρακλείου και Λασιθίου. Μέχρι πριν μερικά χρόνια ήταν ο χορός της νύφης στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη και το λέμε αυτό γιατί στις μέρες μας ο χανιώτικος (συρτός) έχει επικρατήσει να είναι ο χορός της νύφης στα περισσότερα μέρη της Κρήτης. Παλαιότερα ο σιγανός χορευόταν κυρίως από γυναίκες. ΣΙΓΑΝΟΣ
50 ΜΕΛΕΒΙΖΙΩΤΗΣ ΚΑΣΤΡΙΝΟΣ Πηδηχτός χορός της κεντρικής Κρήτης. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες, οι οποίοι σχηματίζουν κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς με τους αγκώνες λυγισμένους. Το όνομά του δηλώνει προέλευση από το Κάστρο (Ηράκλειο) ή από την επαρχία Μαλεβιζίου του νομού Ηρακλείου.
51 ΝΤΟΥΡΝΕΡΑΚΙΑ Χαρούμενος – ξεσηκωτικός χορός που έχει έξι βήματα και μοιάζει με έναν γρήγορο «σιγανό». Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Το μουσικό μέτρο του είναι 2/4, τα βήματά του 6 και η λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων.
52 ΧΟΡΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 1)ΑΝΩΓΕΙΑΝΟΣ ΠΗΔΗΧΤΟΣ 2)ΡΟΔΟ 3)ΑΡΑΠΙΚΟΣ 5)ΕΘΙΑΝΟΣ ΠΗΔΗΧΤΟΣ 5)ΕΜΠΥΡΡΙΚΙΟΣ ΠΗΔΗΧΤΟΣ 6)ΚΑΝΕΛΛΑ 7)ΚΑΤΣΑΜΠΑΔΙΑΝΟΣ 8)ΛΑΖΩΤΗΣ 9)ΛΑΣΗΘΙΩΤΙΚΟΣ ΠΗΔΗΧΤΟΣ 10)ΛΟΥΒΙΑΡΗΣ 11)ΜΑΝΑΣ 12)ΝΤΑΜΕΣ 13)ΞΕΝΟΜΠΑΣΑΡΗΣ 14)ΠΡΙΝΙΑΝΟΣ 15)ΡΟΥΜΑΘΙΑΝΗ ΣΟΥΣΤΑ 16)ΣΩΤΗΣ 17)ΤΡΙΖΑΛΗΣ 18)ΤΣΙΝΙΑΡΗΣ
53 ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Η Λύρα Συναντάται σε τρεις τύπους, δηλαδή το λυράκι, την κοινή λύρα και τη βροντόλυρα. Παλιότερα στο τόξο κρεμούσαν μια σειρά από μικρά σφαιρικά κουδουνάκια, τα γερακοκούδουνα.
54 Το βιολί Πρόκειται για το γνωστό δυτικό βιολί, του οποίου η χρήση ως λαϊκού οργάνου στον ευρύτερο ελληνικό χώρο είναι γνωστή από πολύ παλιά. Στην Κρήτη παίζεται, παράλληλα με τη λύρα, κυρίως στις δυτικές και στις ανατολικές επαρχίες.
55 Το λαούτο Μουσικό όργανο με τέσσερα ζεύγη χορδές, παλαιότερα εντέρινες, σήμερα μεταλλικές. Συνοδεύει ρυθμικά και αρμονικά τη λύρα ή το βιολί, Χρησιμοποιείται και ως σολιστικό όργανο.
56 Το μαντολίνο Το μαντολίνο είναι ένα όργανο που διαμορφώθηκε στην Ευρώπη το 17ο αιώνα. Όργανο μελωδίας ή συνοδείας της λύρας στην κεντρική Kρήτη και του βιολιού στην ανατολική.
57 Το μπουλγαρί. Ανήκει στην οικογένεια των ταμπουράδων. Η χρήση του σήμερα είναι πολύ περιορισμένη στην Κρήτη.
58 Το θιαμπόλι ή φθιαμπόλι Είναι ένα είδος καλαμένιου ή ξύλινου φλάουτου με λοξοκομμένο το μέρος. Το θιαμπόλι, κατεξοχήν ποιμενικό όργανο, παίζεται συνήθως μόνο του. Η μαντούρα Είναι ένα είδος κλαρινέτου Έχει 4 - 6 τρύπες και φτιάχνεται σε διάφορα μεγέθη. Παραλλαγή της μαντούρας είναι η διπλομαντούρα ή τζομπραγιά μαντούρα, που στην πραγματικότητα είναι δύο μαντούρες ίδιες οξύτητας δεμένες και παιζόμενες. Το νταουλάκι Μικρό νταούλι που παίζεται με δύο ραβδάκια, τα νταουλόξυλα Συνοδεύει ρυθμικά τη λύρα ή το βιολί. σήμερα έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
59 Η ασκομαντούρα ή ασκομπαντούρα Είναι ο γνωστός από πολύ παλιά άσκαυλος. Αποτελείται από δερμάτινο ασκί που χρησιμεύει ως αποθήκη αέρος, το ξύλινο ή καλαμένιο ή κοκαλένιο επιστόμιο με βαλβίδα. δυστυχώς σήμερα τείνει να εκλείψει.
60 ΑΝΔΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ Η ανδρική παραδοσιακή φορεσιά με τη βράκα, το γελέκι, το «μεϊτάνι» και τα «στιβάνια» κάνει την εμφάνισή της στις αρχές του 16ου αιώνα. Το διακοσμητικό κέντημα γίνεται με βαθυκύανα ή μαύρα μεταξωτά στριφτά κορδονέτα (ποτέ με χρυσά), που λέγονται «χάρτζα». Η σκολινή ανδρική φορεσιά περιλαμβάνει : βράκα, κάλτσες, γελέκι (κλειστό ή ανοιχτό), «μεϊτάνι», «καπότο», πουκάμισο, ζώνη, σπαστό φεσάκι, ή «σαρίκι», ασημομάχαιρο, «καδένα» και «στιβάνια».
61 Το χαρακτηριστικό στοιχείο της φορεσιάς είναι η βράκα. Το παραδοσιακό γιορτινό πουκάμισο του Κρητικού, υφαντό, μεταξωτό ή βαμβακερό, έχει χρώμα κυρίως άσπρο. Ποτέ δεν φορούσαν οι Κρητικοί μαύρο πουκάμισο στους γάμους, στους αρραβώνες, στα βαπτίσια, στις χαρές, στις γιορτές και στα πανηγύρια, γιατί ήταν δείγμα πένθους, «θλιπτικό».
62 Το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα της φορεσιάς είναι το κόκκινο σπαστό φεσάκι με τη μαύρη φούντα ή το «σαρίκι» με την μορφή της μεγάλης μαντήλας. Το πλεχτό μεταξωτό μαύρο σαρίκι, παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα του Κρητικού, με τα πυκνά κρόσσια που μοιάζουν με δάκρυα, έκανε την εμφάνισή του το δεύτερο τέταρτο του 20ου αιώνα στην κεντρική Κρήτη. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φορεσιάς είναι το ασημομάχαιρο. 18ου αιώνα.
63 ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣΦΟΡΕΣΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ Βυζαντινό ένδυμα αποτελείται από δύο ιμάτια με μανδύα και τυμπάνιον στο κεφάλι. Οι απλές γυναίκες της υπαίθρου φορούσαν τα ίδια ρούχα, κατώτερης όμως ποιότητας και στη μέση μια ποδιά, το προσέργιον. Η είσοδος της ανδρικής βράκας στην Κρήτη, επηρέασε και τη γυναικεία φορεσιά. Οι νέες κοπέλες δανείστηκαν από τους άνδρες το «μεϊτάνι» και το ονόμασαν ζιπόνι το οποίο κέντησαν με χρυσές κλωστές και ονομάστηκε και χρυσοζίπονο. Το 17ο αιώνα, το φόρεμα χωρίστηκε σε επανωκόρμι και φούστα. Το επανωκόρμι σιγά σιγά αποσύρεται και αντικαθίσταται από κεντημένο πουκάμισο. Αργότερα η φορεσιά συμπληρώνεται με τη διακοσμητική μπροσποδιά, κατάλοιπο της βυζαντινής εποχής.
64 Σήμερα, σώζονται τρεις χαρακτηριστικές γυναικείες κρητικές φορεσιές, που η καθεμιά πρωτοφορέθηκε σε διαφορετικό σημείο του νησιού, αλλά με την πάροδο του χρόνου εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Κρήτη. Η σφακιανή φορεσιά, η ανωγειανή ή «σάρτζα» και η φορεσιά της Κριτσάς ή «κούδα».
66 ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ο χορός προσφέρει στον άνθρωπο κάτι πολύ περισσότερο από διασκέδαση. Προσφέρει ψυχαγωγία και σωματική υγεία, διαπλάθοντας και εξασκώντας παράλληλα το μυαλό και το σώμα.
